Grote vos in Balijbos

In maart verraste Joke van der Hulst mij met een waarneming van een grote vos: een vlindersoort die vijfentwintig jaar geleden was uitgestorven in Nederland.

Joke schrijft: “Op 19 maart zag ik in het Balijbos, bij bloesemstruiken langs het ’s Gravenpad, een bijzondere vlinder. Zag hem uit mijn ooghoeken en weg was ie weer. Het was een exemplaar dat erg fladderde. Toen bedacht ik dat eventjes wachten wel wat zou kunnen opleveren. En jawel, ik zag de vlinder weer en maakte tien foto’s. Die heb ik gestuurd naar Cor Noorman: de beheerder van de Groenzoom en in mijn ogen een echte vlinderkenner. Hij concludeerde dat het een grote vos is. Is het trouwens niet vroeg in het jaar voor vlinders?”

Ik bekijk de vlinder op de foto die Joke heeft gestuurd en ben het helemaal eens met de determinatie van Cor. In Nederland komen drie soorten vosvlinders voor die veel op elkaar lijken: de kleine vos, de grote vos en de oostelijke vos. De kleine vos is het meest algemeen. Het ene jaar zijn ze wel veel talrijker dan het andere. In maart heb ik er een stuk of tien gezien in de omgeving van Pijnacker. De grote vos en de oostelijke vos zijn veel zeldzamer dan hun kleine verwant. Beide soorten ken ik alleen van afbeeldingen. De kleine vos is iets kleiner dan de twee andere vossen, maar een beter onderscheidend kenmerk is het aantal stippen in het middenveld van de voorvleugel. De kleine vos heeft daar 3 stippen en de grote vos 4. Op de website van de Vlinderstichting lees ik in een nieuwsbericht van 19 oktober 2020: “In het begin van deze eeuw waren waarnemingen van de grote vos zeldzaam en gingen er jaren voorbij zonder dat er één werd gezien. Vanaf 2018 is de grote vos echter weer helemaal terug en heeft zich, zo lijkt het, echt gevestigd. In 2020 zijn uit meer dan zevenhonderd kilometerhokken waarnemingen bekend.” Op een verspreidingskaartje van de Vlinderstichting zie ik dat de grote vos in Zuid-Holland voornamelijk langs de kust voorkomt. Deze zeldzame vlinder wordt vooral in het voorjaar gezien. Meestal gaat het om kleine aantallen: één of enkele exemplaren. Joke vraagt zich af of het niet vroeg in het jaar is voor vlinders. Het is zeker niet ongewoon om vlinders te zien in maart. Soms verschijnen ze zelfs op warme zonnige dagen midden in de winter. Zo zag ik in januari wel eens een citroenvlinder. Vooral soorten die als vlinder overwinteren, waaronder grote en kleine vos, kunnen vroeg in het jaar opduiken. Ze kruipen ‘s winters weg tussen takkenbossen en andere beschutte plekken en komen tevoorschijn als de temperatuur oploopt.