HGOP lezing: Pijnacker vroeger en nu ‘Met verbeelding op pad’

Na twee jaar waarin gedwongen door het coronavirus geen HIP-avond met een lokaal Pijnackers thema kon worden georganiseerd, was het op 1 september eindelijk weer zo ver. Er kon in de Pijnackerse vestiging van Bibliotheek Oostland aan de Julianalaan weer een gezellige en interessante avond worden georganiseerd. Zo’n 80 geïnteresseerden kwamen daarop af.

De aanvang van de avond stond in het teken van Mieke van der Kuij, die op 8 augustus op 86-jarige leeftijd is overleden. Voorzitter Paul van Winden van het Historisch Genootschap Oud-Pijnacker (HGOP) stond vanzelfsprekend stil bij het overlijden van dit zeer actieve lid. Hij memoreerde dat Mieke nog aan de voorbereiding van deze avond had meegewerkt. Gedurende 12 jaar was zij de motor achter het Historisch Informatie Punt (HIP).

Op initiatief van de Provincie Zuid-Holland maakte de bibliotheek destijds een ruimte vrij en het HGOP vulde die met tentoonstellingen, een vragenuur op zaterdag en een inleverpunt voor historische Pijnackerse voorwerpen en documenten. Mieke was de stimulator van deze activiteiten en samen met Nel Fransoo, Marianne van Ginkel, Aad Tas en Annette Theeuwsen vormde zij de HIP-werkgroep.

Mieke kreeg de belangstelling voor de Pijnackerse geschiedenis niet van een vreemde. Haar vader, J.P. Lalleman, schreef jarenlang verhalen en columns over tal van lokale onderwerpen. Mieke droeg er daarvan verschillende voor tijdens de zogenaamde HIP-avonden. Ze was op talrijke vlakken actief. Zo was ze onder meer medeoprichter en drijvende kracht achter de culturele manifestatie De Verbeelding, die eind september alweer voor de 29ste keer wordt georganiseerd. Jammer dat zij dit niet meer kan meemaken, maar tijdens de thema-avond was met een knipoog naar De Verbeelding gekozen voor een symbiose tussen verbeelding en historie. Het was een soort van hommage aan een markante, soms dominante en eigenzinnige vrouw met een groot hart voor de kwetsbare mens. De HIP-werkgroep gaat door, nu ook met nieuwe leden, maar Miekes kracht, energie en historische kennis zal zeker worden gemist.

Annette Theeuwsen leidde de avond en besprak en becommentarieerde de vele beelden van Pijnacker die de revue passeerden op het scherm. Daarbij verbeeldde ze dat Mieke nog onder ons was. Toen de geluidsapparatuur aan het begin van de avond dienst weigerde, waarna plots een tamelijk harde piep te horen was, leek het wel even of Mieke zich toch nog manifesteerde. Of was dat verbeelding?

Hoe dan ook, de aanwezigen kregen als boodschap mee om eens goed te letten op wat we niet zo snel zien. Kijk dus ook eens omhoog naar een ingemetselde steen, glas-in-loodraam of een mooi metselverband. Voor de avond was gekozen voor bijzondere plekken langs vier belangrijke lanen en wegen in Pijnacker: noordwaarts de Noordweg, oostwaarts de Oostlaan, westwaarts de Westlaan en zuidwaarts de Kerkweg.

Noordweg
Allereerst werden de aanwezigen getrakteerd op oude en huidige foto’s van de Noordweg. Wist u dat daar ooit een cachot was? In de negentiende eeuw werd er aan de Noordweg gekerkt door de confessionele gemeente. En in het pand van het tegenwoordige restaurant Tout le Monde was daarvoor lange tijd garagebedrijf Van der Ende gevestigd. Ook waren er op verschillende plaatsen in het dorp bierbrouwerijen. Waar is die tijd toch gebleven?

Op Noordweg 51 staat de naam ‘Deli’. Dit verwijst naar de tabak die de vorige bewoner heeft geteeld. Tabakszaad uit Indonesië werd gezaaid en de tabaksbladeren versneden. In de Tweede Wereldoorlog gebeurde dat met een snijmachine, die door menskracht op een fiets moest worden aangedreven.

Oostlaan
De Laanbrug over de Laanvaart liep van de Kerkweg naar de Noordweg. Als we de oude foto’s mogen geloven, bespraken ‘hangouderen’ daar regelmatig het wereldnieuws. Op de hoek was op Oostlaan 1 het huis van burgemeester Hesselt van Dinter. Tot 1956 was daarnaast ook het raadhuis, daarna werd een nieuw gemeentehuis aan het Raadhuisplein in gebruik genomen. Aan de Oostlaan zaten verschillende slagers, met een beetje fantasie zijn de huidige kebab- en pizzazaak te beschouwen als de opvolgers.

Waar aannemersbedrijf Van Winden is gevestigd, was al sinds 1655 een timmerwerkplaats. Marianne van Ginkel droeg een verhaal voor over de veiling van de timmerwerkplaats in 1793. Cornelis van Diest wilde het pand verkopen, maar bleek uiteindelijk zelf de hoogste bieder. Uiteindelijk kon de verkoop toch doorgaan, voor 3.300 gulden.

Voordat de Laanvaart in 1970 werd gedempt was de Oostlaan een zeer smalle weg. Velen denken nog met weemoed terug aan dit water, dat nu wellicht een mooie gracht zou zijn geweest. Met het aanleggen van een rondweg destijds zou de Laanvaart wellicht zijn behouden. Maar aan de andere kant, het was ook wel erg gevaarlijk als auto’s elkaar moesten passeren.

Aan de gevels van huizen zijn vaak stenen ingemetseld. Annette legde uit dat dit niet altijd gevelstenen zijn, maar ook stichtingsstenen (met een jaartal), naamstenen en gedenkstenen (eerste steen gelegd door …).

Aan de Oostlaan 25-26 is nu een grand-café gevestigd, maar ooit was er een kleuterschool en nonnenklooster gevestigd en tot 1892 werd er gekerkt door de rooms-katholieken. Daarna werd de H. Joannes de Dooperkerk gebouwd. Bijzonder is het meditatief keienpad met zeven rustpunten dat voor en langs de kerk is aangelegd en in 2017 is gerealiseerd.

Gemeentewapen
In de pauze kreeg Bert van Tilburg het woord. Hij zei ‘iets met water’ te hebben, want meer dan 10.000 Pijnackerse jongeren kregen ooit zwemles van hem. Daarnaast was hij een bekend lid van de vrijwillige brandweer. Als hobby maakt hij Tiffany voorwerpen. Voor het HGOP maakte hij speciaal het oude Pijnackerse gemeentewapen in glas en overhandigde dit aan voorzitter Paul van Winden. Samen hingen ze het op voor het raam in de HIP-hoek. Daarna konden de aanwezigen in de pauze weer flink bijpraten alsof zij de ‘hangouderen’ van nu zijn.

Kerkweg
Op de hoek Kerkweg-Oostlaan was vroeger het coöperatiegebouw ‘Ons Doel’ gevestigd. Het was een hoog pakhuis waarin vanaf de straat de zakken met allerlei producten vanuit paard en wagen en vanaf de Laanvaart vanuit schuiten via hijsinstallaties werden getakeld. Met een beetje goede wil is het te vergelijken met de gevel van het winkelcentrum nu. Aan de Kerkweg 10 was ooit de Boerenleenbank gevestigd. Verderop zat de Raiffeisenbank. Later fuseerden die met elkaar en verhuisden naar het Emmapark. Wim Stoorvogel had een kaaspakhuis aan de Kerkweg, waar nu een Grieks restaurant is gevestigd. Stoorvogel was een veelzijdig man, want hij maakte zich ook sterk voor de aansluiting van Pijnacker op het rijkstelefoonnetwerk. Aan de Kerkweg 34 was de handelsdrukkerij van Drommel gevestigd. Hier werd het Pijnackers Nieuws- en Advertentieblad gedrukt, de voorloper van de huidige Telstar.

Bij sommige huizen is een witte hoofdletter L naast de deur geschilderd. Dit gaf aan dat de bewoner tijdens de oorlog lid was van de Luchtbeschermingsdienst. Deze was opgericht om de burgerbevolking te beschermen tegen mogelijke luchtaanvallen, de leden hiervan controleerden of de huizen verduisterd waren. Paul Hogervorst ontdekte dat er nog 24 adressen in Pijnacker en Delfgauw zijn met zo’n L op de gevel. Als er ook een T in de cirkel staat, betekent dit dat men daar vroeger over een telefoon beschikte. In een tijd waarin iedereen een mobiele telefoon heeft, is dat haast niet meer voor te stellen. Het huis op Kerkweg 88 is een rijksmonument. Op de gevel staat ‘1647’, maar dit is niet het oudste huis van Pijnacker. Dat is het huis ernaast, nummer 86. Dit is een gemeentelijk monument.

Westlaan
Waar nu op de hoek Westlaan-Noordweg een supermarkt is gevestigd, zaten vroeger achtereenvolgens verschillende bakkerijen. Westlaan 58 is nu een woonhuis, maar ooit zat hier het kantoor van drinkwaterleidingbedrijf De Tien Gemeenten. Verderop zijn de huizen voorzien van allerlei stenen bovenin de gevel met een jaartal of naam.

Zo kwamen nog tal van andere verhalen langs met passende beelden uit de rijke verzameling foto’s die de Hippers beheren. Er is nog voldoende materiaal voor jaren, maar er is altijd interesse voor nieuw en onbekend beeldmateriaal.

De avond eindigde met een oproep. Vorig jaar was het plaatjesboek, dat door Plus Sabine Zondag en het HGOP werd uitgebracht, een groot succes. Wie nog plaatjes mist, kan lijstjes met ontbrekende plaatjes inleveren bij het HIP, elke zaterdag van 11 tot 1 uur aanwezig in de bibliotheek.

De volgende lezingen zijn ook al bekend. Op 20 oktober a.s. komt Ad van der Zee spreken over trekvaarten in Zuid-Holland en op 10 november vertelt Ad Leerintveld over Constantijn Huygens. Houd voor deze en toekomstige activiteiten van het HGOP de website in de gaten: www.hgop-pijnacker.nl.