Oranjetipje op Koningsdag

Begin april kreeg ik bericht van Truus van der Hulst dat ze een oranjetipje had gezien bij de scholen in Koningshof. Een bijzondere waarneming, want volgens mij ben ik er nog nooit eentje tegen gekomen in de bebouwde kom van Pijnacker.

In de omgeving van Pijnacker heb ik wel oranjetipjes gezien. Zo wandelde ik eens op Koningsdag in het Balijbos toen er eentje voorbij vloog, toepasselijk met oranje feestkleur. Ze vliegen van begin april tot eind mei. Het aantal oranjetipjes in Nederland is de afgelopen twintig jaar verdubbeld. Vroeger kwamen ze vooral in het oosten van het land voor, maar tegenwoordig worden ze ook in het westen vaker waargenomen. Alleen de mannetjes hebben oranje vleugeltoppen. Bij de vrouwtjes zijn de boven-vleugels helemaal wit. De mannetjes verschijnen enkele weken eerder dan de vrouwtjes en vestigen zich op aantrekkelijke plekken. Daar patrouilleren ze langs herkenbare structuren in het landschap in afwachting van het andere geslacht. Kars Veling van de Vlinderstichting vertelde eens tijdens een presentatie waarom oranjetipjes zo kieskeurig zijn over de plek waar ze hun eitjes afzetten. Zoals gebruikelijk bij veel vlindersoorten kunnen de rupsen alleen succesvol opgroeien op specifieke plantensoorten: de waardplanten. Pinksterbloem en look-zonder-look zijn de meest gebruikelijke waardplanten voor oranjetipjes, maar ze lusten ook enkele andere kruisbloemigen. Niet elke waardplant is geschikt om een eitje op af te zetten. De plant moet bij voorkeur groot zijn en niet te vol in bloei staan. Dit is belangrijk omdat de ontwikkeling van de plant goed moet aansluiten bij die van de rups.

Eén pinksterbloem levert doorgaans niet genoeg voedsel voor één rups. Als de plant op is, dan gaan ze op zoek naar een nieuwe. De rupsen zijn kannibalistisch. Daarom zetten de vrouwtjes slechts één eitje af op een plant. De waardplant moet bovendien op een gunstige locatie staan: beschut en in de nabijheid van bomen of struiken, zodat de volgroeide rups een veilige plek kan vinden om te verpoppen. De waardplanten van oranjetipjes groeien vaak in het voorjaar op grazige plaatsen die later in het jaar worden begraasd of gemaaid. De pop zal pas het volgende jaar uitkomen en kan dus niet in de grazige vegetatie blijven hangen.

Na het bericht van Truus ben ik op zoek gegaan naar oranjetipjes. In het Balijbos waren enkele veldjes pinksterbloemen: vol in bloei, vol in de wind en zonder oranjetipjes. In een luwe grazige strook tussen bomen in de Scheg patrouilleerden vier dartele mannetjes boven bloeiende kruisbloemigen.