Tweede Wereldoorlogsverleden belicht: Ronald Waterman (87) maakte het als kind mee

Pijnacker-Nootdorp - Een heel bijzondere samenkomst vindt er plaats op donderdagavond 28 april in de Dorpskerk aan het Koningshof in Pijnacker. ‘Ervaringsdeskundige’ Ronald Waterman (87) houdt een verhaal over ‘de oorlog’ zoals hij die zelf als kind van Joodse herkomst beleefde en aan den lijve ondervond tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Een dag nadat Anne Frank vanuit Westerbork naar Auschwitz werd gedeporteerd, ging het gezin Waterman richting Theresienstadt in het door Duitsland bezette Tsjechië. Dat was op 4 september 1944. Op 28 september werd Ronald in dat concentratiekamp tien jaar. Hij heeft de meest verschrikkelijke dingen gezien maar het hele gezin heeft de oorlog overleefd en is in de zomer 1945 teruggekeerd in Delft waar ze aanvankelijk niet terug konden naar hun eigen huis omdat daar andere mensen in waren gaan wonen.

Bouwen met de Natuur
Ronald Waterman heeft een drievoudige wetenschappelijke studie gedaan en heeft zich op een breed terrein ontwikkeld. Hij groeide onder meer uit tot een autoriteit op het gebied van ‘Bouwen met de Natuur’ via kustaanwinning. In 59 landen is hij op dit gebied als adviseur betrokken geweest. In Nederland alleen al bij twaalf projecten langs de hele Noordzeekust. Daarnaast was hij 33 jaar Statenlid voor Zuid-Holland en daarbij uitgeroepen tot beste Statenlid van Nederland.

IJzeren geheugen
Waterman kan heel boeiend en gedoseerd vertellen, beschikt nog over een ijzeren geheugen en weet zich de kleinste details van zijn oorlogservaringen nog te herinneren. Het bijzondere is dat hij pas na zijn werkzame leven erover is gaan vertellen. Hij wilde dat iedereen met wie hij via zijn werk in contact kwam hem gewoon zag als Nederlander en niet als het vroegere Joodse kind dat de verschrikkingen van de kampen had meegemaakt en overleefd. Pas de laatste vijf jaar is hij er opener over geworden en was hij bereid er interviews over te geven en lezingen te houden.
Het is zeer bijzonder dat iemand die als kind de concentratiekampen heeft meegemaakt bijna tachtig jaar later in een kerk in Pijnacker daarover een verhaal komt houden. In de voorbereiding heeft Waterman al tot in detail verteld hoe het destijds allemaal is gegaan. Dat zijn vader er lange tijd in slaagde om internering in een kamp te voorkomen, maar dat ze met het gezin uiteindelijk via Barneveld en Westerbork toch op transport moesten naar Theresienstadt.

Waterman en zijn familieleden hebben de ergste verschrikkingen gezien en meegemaakt, maar heel bijzonder is dat er ook mooie momenten waren. In Barneveld werd hij als negenjarig kind assistent van de bioloog Speijer die daar doorging met het werken aan zijn ‘insectenverzameling’. In Theresienstadt zag Ronald Waterman vanaf de binnenplaats van een kazerne een sterrenhemel die zo mooi was dat hij daarna nooit meer zoiets zag.

Op een bepaalde manier bleven de levenskracht en de drang om het leven te ervaren aanwezig. Na de oorlog ging Waterman op volle kracht door met studeren en de wereld ontdekken. Hij wist de oorlog een plaats te geven en door te gaan. Het is natuurlijk heel interessant wat zijn mensbeeld is vanuit al die verschrikkingen. Hij zegt dan heel simpel: de mens heeft de neiging tot het goede en het kwade. De meeste mensen zijn goed maar er zijn ook hele slechte.

De oorlog hier
Waterman heeft zich in de voorbereiding ook verdiept in het oorlogsverleden van Pijnacker-Nootdorp en zal in zijn verhaal daarmee een link leggen. Hij heeft zich daarbij gebaseerd op een paar boeken die over de oorlog in Pijnacker en Nootdorp zijn verschenen. Edwin van Baarle heeft een boek geschreven over de Jodenvervolging en de strijd daartegen in Pijnacker. Hij beschrijft in dat boek ‘Vertrokken zonder adres’ gedetailleerd om welke mensen het ging en op welke adressen ze zijn ondergedoken, soms met succes en soms ook niet, omdat het verraad altijd op de loer lag.
Nootdorper Noud Janssen heeft een prachtig boek ‘In de slagschaduw’ geschreven over Nootdorp in de Tweede Wereldoorlog. Ronald Waterman, gedegen als hij altijd te werk gaat, heeft de boeken gelezen en was er zeer van onder de indruk. Hij zal tijdens zijn voordracht een verbinding maken tussen zijn eigen ervaringen als kind dat vanuit Delft werd gedeporteerd en de gebeurtenissen in Nootdorp en Pijnacker waar de huisartsen Van der Horst en Bolle een belangrijke rol speelden in het verzet.

Veel informatie
Diverse personen en instanties hebben in de voorbereiding op de lezing hun bijdrage geleverd. Erik Bevaart heeft de grote lijn van het verloop van de oorlog in Pijnacker op papier gezet. Annette Theeuwsen van het Historisch Genootschap Oud Pijnacker (HGOP) heeft veel verzameld materiaal beschikbaar gesteld en dat gold ook voor de Nootdorpse equivalent Noitdorpsche Historiën dat de laatste jaren heel veel informatie boven water heeft gehaald.

Bij een rondgang door Nootdorp en Pijnacker bezocht Ronald Waterman niet alleen de lokale monumenten die herinneren aan de donkere tijd van 40/45, hij kwam ook terecht in een woning aan de Kerkweg in Nootdorp waar het Joodse gezin Lindeman ondergedoken zat. De huidige bewoonster liet de mini-ruimte zien waar deze mensen in de oorlog zaten. Ook nam hij een kijkje bij het huis van Dokter Bolle in de Stationsstraat in Pijnacker, waar zogenoemde Engelandvaarders zich meldden voor het verkrijgen van de juiste papieren.

Hitler en Poetin
Ronald Waterman zal tijdens zijn voordracht ook wijzen op de kenmerkende overeenkomsten tussen de oorlog van Hitler toen en de oorlog van Poetin nu.

De zeer onderlegde en over enorm veel kennis beschikkende Ronald Waterman vertelde tijdens een voorgesprek dat twee Joodse wetenschappers in de Oekraïense stad Lviv de begrippen ‘genocide’ en ‘misdaden tegen de menselijkheid’ hebben bedacht en ontwikkeld. Dat is een bijzonder bruggetje tussen de oorlog van toen en die van nu.

De ‘oorlogsvertelavond’ is dus op donderdag 28 april en voor iedereen vrij toegankelijk. Er wordt dus geen entree geheven. John de Prieëlle, die de avond organiseert samen met dominee Arien Treuren en Henny Bos – die al dertig jaar bevriend is met Waterman - opent de avond om 20.00 uur en het duurt zonder pauze tot 21.30 uur. (SO)

Online meekijken kan ook
De avond is ook thuis vandaan te volgen of terug te kijken via: youtube.com/dorpskerkpijnacker.