Chris van der Sman bouwt vrolijk verder aan miniatuurkerken

Nootdorp - Al een jaar of zestig is Nootdorper Chris van der Sman in zijn achtertuin bezig met het op schaal nabouwen van bekende Nederlandse kerken. 25 jaar bouwde hij aan de Nieuwe Kerk in Delft. Daarna volgde de Oude Kerk in Delft. Daar was hij 23 jaar mee bezig. Tien jaar had hij nodig voor de Domtoren van Utrecht. Hij had gerekend op twaalf jaar en hield dus tijd over voor de Dorpskerk van Nootdorp. Die hoopt hij eind 2022 klaar te hebben.  

Van der Sman is intussen 86 jaar maar weet niet van ophouden. Zijn ogen zijn in een paar jaar hard achteruit gegaan. Hij heeft maculadegeneratie. Lezen gaat niet meer.  

Toen vorige week in deze krant een verhaal stond over het zestigjarig huwelijkspaar Jan van der Helm en Emmy Dotinga, las echtgenote Mieke hem dat even voor. Jan van der Helm – Jan Mol – is een neef van Chris. Zijn moeder was Truus van der Helm, een zus van Piet van der Helm, Piet de Mollenvanger, de vader van Jan.  

Door het verminderde gezichtsvermogen van Chris, doet echtgenote Mieke nu het tekenwerk en verder heeft Chris enorme steun van zijn schoonzoon Ruud Hubert, die in zijn vrije tijd volop mee helpt. Hij is volgens Chris vooral heel erg thuis in de metalen onderdelen van de kerken. Zelf is Ruud de coördinator van al het onderhoudswerk bij een groot bedrijf.  

Tweeling
Chris van der Sman is een zoon van Henk van der Sman en Truus van der Helm dus. Hij is de derde van dertien kinderen. Chris is van een tweeling. Zijn broer Theo was geboren en toen zei dokter Van der Horst tot schrik van moeder Truus dat er nog eentje aan zat te komen en dat was Chris dus. “Binnen elf maanden had mijn moeder ineens drie kinderen.”  

Zijn oudste broer was Kees van der Sman. Die was in zijn jongere jaren ook een fervent miniatuurbouwer, evenals de broers Aad en Siem. Kees en Chris hebben heel lang geleden een soort miniatuurstadje gebouwd en Kees en Aad een miniatuurkermis. Van het miniatuurstadje is niet zo heel veel meer over.  

Chris vertelt dat zijn oudste broer Kees altijd de motor was van het geheel. Jammer genoeg is hij op zijn 37ste plotseling overleden. Dat is op 17 februari van dit jaar precies vijftig jaar geleden, vertelt Chris die data en jaartallen nog heel goed in zijn hoofd heeft zitten. Zijn vader Henk was van 1908 en zijn moeder Truus van 1910. Ma is maar 72 geworden en pa 75.  

Vader Henk werkte in de tuinderij. Hij heeft 45 jaar bij Chris de Koning aan de Veenweg gewerkt. Het zag er naar uit dat Chris ook de tuin in zou gaan. Daar stuurde vader Henk wel een beetje op aan. Maar toen eind jaren veertig de huizen in de Beatrixstraat werden gebouwd en de familie Van der Sman verkaste van de Molenweg naar de Beatrixstraat, wilde het toeval dat er een schildersbedrijf aan het werk was.  

Schoffelen
“Wat gaan die tweelingjongens van jou doen”, vroeg een schilder aan vader Henk van der Sman. “Die zullen de tuinderij wel in gaan”, aldus Henk. Schoffelen In die jaren schoffelden Chris en Theo al de hele woensdagmiddag bij ome Toon van der Helm aan de Kortelandseweg.

Ze moesten het onkruid tussen de andijvie vandaan halen maar ze namen ook wel eens een andijvieplantje mee.  Een andere oom, Leen van der Sman, had een boerderijtje en het gebeurde een keer dat de koeien van ome Leen uit het weiland waren gekomen om zich tegoed te doen aan de andijvie van een foeterende en vloekende ome Toon!  

Terug naar de schilder: die vroeg aan Henk of niet een van de twee jongens schilder zou willen worden. Zo is Chris op zijn veertiende schilder geworden. Bij een bedrijf in Voorburg. Pa Van der Sman wilde dat de baas hem een tientje per week betaalde maar omdat Chris nog moest leren hoe een kwast vast te houden, begon hij met vijf gulden.  

Zijn hele arbeidzame leven is hij huisschilder geweest. Met veel plezier. De laatste dertig jaar vanuit een eigen eenmanszaak. Hij werkte voor particulieren in de hele regio en ook voor aannemers van binnen en buiten Nootdorp. Chris kan zich herinneren dat hij op een soort bakfiets – beladen met ladders en allerlei benodigdheden – naar de klanten fietste.  

“Als ventje van veertien kwam ik soms niet tegen een brug op. Het gebeurde dan wel dat een politieman even het verkeer stillegde om mij over het hoogste punt heen te helpen. Het ambachtelijke vakwerk heb ik altijd ontzettend leuk gevonden. Vooral ook omdat je als schilder met allerhande verschillende mensen te maken krijgt.”  

Miniatuurbouw
De Van der Smannetjes waren in hun jonge jaren al met van alles bezig qua creativiteit en bouwen. Ze bouwden thuis aan de Molenweg al vele tientallen windmolentjes. Na de verhuizing naar de Beatrixstraat begonnen ze met miniatuurbouw.  

Toen Chris op 24 januari 1962 was getrouwd met Mieke Holierhoek uit Wateringen, gingen ze aan de Sportparkweg wonen en daar vertoeven ze nog. Ze kregen twee kinderen, Yvonne en Loek, en ze hebben twee hele leuke kleinzoons. Chris leerde Mieke kennen bij het ‘danshuwelijksbureau’ Wesseling in Delft.  

Zijn tweelingbroer Theo kreeg verkering met de zus van Mieke, Plony die nog in Nootdorp woont. Theo is een paar jaar terug overleden.  

Chris heeft de miniatuurbouw altijd gecombineerd met zijn werk. Heel veel vrije uren in het weekend en in de avonden stak hij er in. Het was zijn lust en zijn leven. En dat is het nog. Hij heeft er zin in en is ook nog steeds in vorm.  

De levendige Nootdorper kan niet zeggen dat het tempo nou zo veel lager ligt dan zestig jaar geleden. Er zit nog steeds gang in. Dat is de aard van het beestje. Chris moet altijd gang maken en daardoor is hij in zijn werk meerdere malen van een ladder gevallen.  

In de Obrechtstraat in Den Haag kreeg een ladder een windvlaag te verduren waardoor die ineens schuin tegen de gevel stond en nog maar net bleef hangen. “Beneden zat een uitvaartondernemer en ik zag ook een lijkwagen staan. Daar moet ik niet in terechtkomen, dacht ik. En gelukkig kon ik me nog net redden.”  

Soms had hij dat geluk niet en ontstond er een breuk. Onder meer brak hij een heup waardoor hij bij het uitoefenen van zijn miniatuurbouwhobby ook weer bepaalde maatregelen moest nemen om door te kunnen gaan.  

Kerken
Het bouwen van die kerken op een schaal van 1 op 20 is een enorme klus. De Nieuwe Kerk bevat rond de 100.000 kleine steentjes die Van der Sman zelf maakt met zachte specie. Het vaststellen van de maten ging vroeger primitief. Met zijn broer Tom was Chris bij de Nieuwe Kerk met een touw in de weer om de maten op te meten.  

De Van der Smannen gingen destijds zelf op onderzoek uit en schuwden daarbij ook het nodige klimwerk niet. Chris klom door een openstaand luikje naar een goot tussen het hoofdgebouw en een zijvleugel.  

“Het was best spannend omdat ik mooi de klos was geweest als ze dat luikje ineens hadden dichtgedaan. Het was in de tijd dat je nog geen mobiele telefoons had. Bij de Domtoren van Utrecht was het achterhalen van de maten veel eenvoudiger, omdat je toen op internet van alles kon vinden.”  

Het programma ‘Man bijt hond’ heeft jaren geleden het meetwerk met een touw voor de televisie nagespeeld. In de werkkamer boven wemelt het van de artikelen die landelijke bladen over Chris en zijn hobby hebben gemaakt en qua televisie was hij behalve twee keer bij ‘Man bijt hond’ ook twee keer bij Hart van Nederland en twee keer bij Omroep West en ook bij TV Utrecht.  

De laatste keren ging het niet alleen over het ontwerpen en het bouwen maar ook over de vraag waar die prachtige bouwwerken straks heen gaan zodra Chris en Mieke niet meer aan de Sportparkweg kunnen blijven wonen, bijvoorbeeld door ziekte of overlijden.  

Voorlopig voelen ze zich prima maar zij hebben toch ook niet het eeuwige leven hier op aarde. Voor de Domtoren is misschien een oplossing. Vanuit Utrecht is belangstelling om hem neer te zetten op een mooie plek in of bij het Galgenwaardstadion.  

Van der Sman merkt dat ze in Utrecht gek zijn van hun Domtoren. Gekker dan de Delftenaren van hun grote Nieuwe en Oude Kerk. Je zou toch zeggen: ook voor de Delftse kerken moet een plek te vinden zijn.  

Chris van der Sman weet intussen dat het zo eenvoudig niet is. Open en bloot kun je zo’n bouwwerk niet neerzetten. Beheer is nodig en ook onderhoud. In de winter is Van der Sman vaak bezig met onderhoudswerk.  

De Delftse kerken waar in totaal 48 jaar aan is gewerkt, zijn dus een vraagteken. Blijft over de Nootdorpse Dorpskerk in de Dorpsstraat. Een eeuwen oud gebouw dat Chris in zijn relatieve oude eenvoud heel mooi vindt. Eind dit jaar moet de Dorpskerk na twee jaar werk klaar zijn.  

Bij de andere kerken heeft Chris gewerkt met een schaal van 1 op 20 maar bij de Dorpskerk is de schaal 1 op 11 omdat het bouwwerk anders te klein zou zijn geworden voor het mooie. Op zijn werkkamer is Van der Sman bezig met de spits van de toren. Buiten staat de onderzijde van de toren.  

Het mooie van het werk vond Chris van der Sman altijd het puur ambachtelijke. Iets uitdokteren en het dan uitwerken; dat is hem nooit gaan vervelen. Nog iedere dag is hij ermee bezig. Grote projecten zal hij niet meer oppakken, maar er blijft genoeg onderhoudswerk ten doen, om al die ‘achtertuinkerken’ aan de Sportparkweg in Nootdorp op peil te houden!