Cultivars

vr 8 mrt, 08:54 Actueel

Vrijwel alle planten die gekweekt worden zijn aangepast aan de wensen van mensen. Dat geldt zowel voor siergewassen als voor planten die ons voedsel leveren. Gekweekte planten wijken vaak sterk af van hun wilde voorouders.

Al honderden jaren selecteren plantenveredelaars afwijkende planten die bijvoorbeeld lekkerder smaken of mooiere bloemen produceren. Als de gewenste eigenschappen behouden kunnen blijven bij vermeerdering dan noemt men de veredelde plant een ras of cultivar (cultuur variëteit). Aan een gekweekte plant kun je niet zien of het een ras betreft of een cultivar. Het verschil zit hem in de registratie. Een cultivar is een ras dat is geregistreerd bij de ICNCP (internationale nomenclatuurcode voor gecultiveerde planten). Deze organisatie is erop gericht dat elke gekweekte plant, die erkenning verdient vanuit enig belang (zoals bosbouw, landbouw, tuinbouw), een cultivarnaam kan krijgen die over de hele wereld geaccepteerd wordt. De kenmerken van een cultivar blijven behouden door vegetatieve vermeerdering, zoals: stekken, enten en weefselkweek. Cultivars zijn dus altijd klonen met dezelfde genetische eigenschappen. Hierdoor weet je wat je krijgt. Als je bijvoorbeeld een zaailing van een amberboom plant, dan weet je niet hoe de boom zich zal ontwikkelen, omdat de genetische eigenschappen van zaden niet identiek zijn. Amberbomen worden vooral aangeplant vanwege de herfstkleur, bladvorm of groeivorm en daarom kiest men meestal voor een cultivar.

Het boek ‘Wormmaan’ van Mariken Heitman gaat over een plantenveredelaar die zich afvraagt of de mensheid eigenlijk wel het recht heeft om planten zo te manipuleren. Deze vraag raakte bij mij een gevoelige snaar. In 2013 schreef ik voor het tijdschrift Natura een artikel over de cultivar Alnus x spaethii ‘Spaeth’ (kruising van Japanse els en Kaukasische els). Destijds heb ik een klein onderzoekje uitgevoerd waaruit bleek dat deze cultivar wel zaden produceert, maar die zijn onvruchtbaar en ze bevatten ook geen voedingstoffen voor dieren.

Onlangs kreeg ik naar aanleiding van dit artikel een vraag van een jonge onderzoeker. Ze vroeg of ik wist welke eigenschappen bij cultivars van bomen zijn aangepast ten opzichte van de wilde voorouders. Ze zocht deze informatie om te kunnen beoordelen of de aanpassingen van de cultivar een positief of negatief effect zal hebben op de biodiversiteit. Daarbij ging haar aandacht vooral uit naar insecten die de bloemen van deze bomen bestuiven. Voor zover ik weet bestaat er geen naslagwerk met deze informatie.

Caroline