Onderzoek: kansen om ondermijning in de kiem te smoren

Pijnacker-Nootdorp - In oktober 2020 is de rekenkamercommissie Pijnacker-Nootdorp een onderzoek gestart naar ondermijning in de gemeente Pijnacker-Nootdorp. Lokale georganiseerde criminaliteit heeft grote impact op de samenleving. We spreken van ondermijning als er vermenging ontstaat tussen boven- en onderwereld. De voorbeelden uit onder meer Noord-Brabant zijn bekend, maar kunnen zich ook in Pijnacker-Nootdorp voordoen. Ondermijning is daarom de afgelopen jaren hoger op de politieke agenda gekomen, ook in Pijnacker-Nootdorp.

Met het onderzoek naar ondermijning heeft de rekenkamercommissie laten uitzoeken welke vormen van ondermijning zich in Pijnacker-Nootdorp (kunnen) voordoen, op welke plekken dat (potentieel) gebeurt en hoe dat eruit ziet. Daarnaast is ook de gemeentelijke aanpak van ondermijning onderzocht.

In het onderzoek komen meer criminele kansen naar voren dan concrete criminele netwerken en praktijken. Pijnacker-Nootdorp biedt zogenaamde ‘duurzame gelegenheidsstructuren’ die ondermijning kunnen versterken. Het gaat dan om alledaagse kenmerken die de gemeente ook tot een fijn woon- en werkgebied maken. Bijvoorbeeld de goede ontsluiting, de uitgebreide glastuinbouwgebieden, een aantrekkelijk ondernemersklimaat en de ‘dorpse’, informele mentaliteit te midden van de grote steden.  Toch zijn uit het onderzoek ook verscheidene bevindingen naar voren gekomen die duiden op ondermijnende activiteiten in Pijnacker-Nootdorp. Dan gaat het onder meer om ondeugdelijke activiteiten op bedrijventerreinen, de lokale aanwezigheid en invloed van criminele netwerken uit de regio, sociale vraagstukken rondom Nootdorpse huurwoningen, de huisvesting van een omvangrijke groep arbeidsmigranten en mobiele drugsdealers die vanuit de regio naar Pijnacker-Nootdorp komen. Uit het onderzoek komen overigens geen actuele voorbeelden naar voren van ondermijnende (rechts)personen die lokaal politiek-bestuurlijke invloed uitoefenen. 

In de afgelopen jaren is ondermijning – zowel landelijk als in de regio – een nog relevanter thema geworden. De aanpak van ondermijning in de regio wordt flink geïntensiveerd en verbeterd. De gemeente Pijnacker-Nootdorp blijft daarin niet achter. Zo heeft het regionale expertisecentrum ondermijning, het RIEC, onderzoeken uitgevoerd naar ondermijning in Pijnacker-Nootdorp, zijn extra medewerkers op dit terrein aangesteld en wordt er beter gecontroleerd bij de vestiging van bedrijven. Bij alles blijkt dat politiek en (ambtelijk) bestuur een aanjaagfunctie vervullen. De rekenkamer doet evenwel diverse aanbevelingen aan de gemeenteraad. Onverminderde prioriteit bij politiek en bestuur is van groot belang om ondermijning aan te pakken. De aanpak van ondermijning moet daarom ook na de aankomende gemeenteraadsverkiezingen een prominente plek krijgen in bijvoorbeeld een politiek akkoord of het collegeprogramma. Verder zijn er concreet geformuleerde prioriteiten nodig voor de aanpak van bedrijventerreinen, de huisvesting van arbeidsmigranten, het tegengaan van arbeidsuitbuiting onder arbeidsmigranten en sociale vraagstukken en illegaliteit in huurwoningen in Nootdorp. Tevens is versterking van het bewustzijn ten aanzien van ondermijning cruciaal om ondermijning te kunnen herkennen en om deze signalen daadwerkelijk om te zetten in handelen. Politieke aansturing en openbare politieke en maatschappelijke debatten over (de aanpak van) ondermijning zijn daarbij belangrijk, onder meer om een breed publiek te bereiken. De aanpak van ondermijning is immers een maatschappelijke opgave die vraagt om samenwerking tussen bestuurders, ambtenaren, professionals én met bewoners en ondernemers. Openbaar (politiek) debat is essentieel voor bewustzijn en betrokkenheid. De gemeenteraad zal het onderzoek met bijbehorende aanbevelingen in december bespreken.