Expositie Ernst Lalleman Fotomuseum daags na opening alweer dicht

De expositie van de in Barcelona wonende Pijnackernaar Ernst Lalleman in het Fotomuseum Den Haag is één dag open geweest. Namelijk op de feestelijke achttiende december van het oude jaar toen de opening plaatsvond. Intussen is het Fotomuseum net als alle musea in Nederland potjedicht vanwege de coronaregels. De intussen weer naar Barcelona teruggekeerde Ernst hoopt dat de expositie zo snel mogelijk wordt ‘heropend’. Intussen werkt hij op afstand verder aan een boek over zijn bijzondere project ‘Foto Americain Wie zijn wij?’. 

Met dit project heeft Ernst al diverse malen de lokale en regionale media ‘gehaald’ en ook de landelijke televisie. Omroep West besteedde er al een paar keer aandacht aan en Ernst was ook bij Omroep Max. 

Daags voor Kerstmis waren we een paar uur te gast bij de familie Lalleman aan de Albert Schweitzerlaan in Pijnacker. Zodra Ernst in Pijnacker is, logeert hij bij zijn ouders Heiltje en Arie die het best gezellig vinden als hun zoon weer even ‘over’ is voor werk en/of gewoon voor de privé-aardigheid. 

Ernst, die intussen 56 is maar nog heel jeugdig oogt, is een veelzijdig persoon. Een kleine dertig jaar geleden hebben we al eens een paginagroot portret van hem gemaakt in zijn hoedanigheid van veelbelovend wielrenner die zich op dat moment voorbereidde op de Ronde van Pijnacker. Daar moest het toen gebeuren voor de man die gedurende een aantal jaren ook een eigen fietsenreparatiewinkel had in Delft. 

Een paar jaar geleden kreeg hij een oude racefiets van buurvrouw Reiny van Schie, waar haar echtgenoot Jaap jaren op had gereden, en dat bleek een voormalige wedstrijdfiets van Oude Leedenaar Theo Hogervorst die in 1980 in Moskou deelnam aan de honderd kilometer ploegentijdrit bij de Olympische Spelen. Ernst knapte de fiets op en ging hem vervolgens in Oude Leede showen bij Theo. Een gezellig ochtendje daar leidde opnieuw tot een mooi verhaal in de Telstar. 

Gevonden negatieven
Ernst Lalleman heeft de fiets en het fietsen al lang geleden achter zich gelaten. Alweer heel lang is hij documentairefotograaf en nu mag hij zich ook fotokunstenaar noemen. Hoewel hij er zelf een beetje kromme tenen bij krijgt, wordt hij in het Fotomuseum Den Haag nadrukkelijk als ‘de kunstenaar’ aangeduid en aangesproken.

Grootbeeldkleurennegatieven
De basis van de expositie betreft 234 grootbeeldkleurennegatieven die Ernst een jaar of veertig geleden vond, toen hij met een aantal andere jonge mensen een kraakpand bewoonde in het centrum van Den Haag. Ernst vond toen zes dozen met negatieven die bij nader inzien afkomstig bleken uit ‘nalatenschap’ van Foto Americain, een destijds vermaarde fotostudio in de Wagenstraat in Den Haag. Grappig is dat de moeder van Ernst, Heiltje Vermeulen, in haar jonge jaren in Den Haag woonde en zich nog kan herinneren dat ze zich als kind stond te vergapen aan de prachtige etalage van de chique fotostudio.
Ernst had destijds meteen in de gaten dat het om bijzondere opnames ging en hij bewaarde de zes dozen met negatieven dan ook zorgvuldig om daar ooit nog eens wat mee te gaan doen. Een paar jaar geleden was er tijd en gelegenheid om ‘de dozen’ te openen. De inhoud betrof studioportretten, gemaakt dus bij Foto Americain, in de periode tussen april 1959 en augustus 1960. Ernst bestudeerde de negatieven en die bleken van hoge kwaliteit. Er is gewerkt met een groot opnamevlak en werkelijk ieder detail – haartje of puistje – is te zien. Opvallend was en is verder dat er allerlei verschillende mensen op te zien waren. Mensen van alle leeftijden.

Hoe de dozen met negatieven in het kraakpand terecht zijn gekomen, is niet opgehelderd, ook niet nadat Ernst contact had gezocht met Foto Americain dat intussen een nieuwe eigenaar heeft. Waarschijnlijk zijn de dozen bij de verhuizing van de Wagenstraat 10 naar Wagenstraat 54 zoekgeraakt. Het eigendoms- en portretrecht is intussen al lang verlopen, maar Ernst Lalleman vond het wel belangrijk om bij zijn verdere acties in goed overleg te blijven met Foto Americain en dat is gelukt. 

Benieuwder
De Pijnackernaar werd intussen steeds benieuwder naar de verhalen achter die verschillende mensen. Hij besloot de negatieven te digitaliseren en plaatste ze op zijn Facebookpagina met daarbij de oproep: wie kent cq herkent deze mensen? Op deze manier werden in de loop van een kleine twee jaar 51 personen ‘geïdentificeerd’.

Ernst nam contact op met het Fotomuseum Den Haag en daar bleek men meteen veel belangstelling te hebben voor het materiaal. In goed overleg werd besloten er een expositie aan te wijden waarbij alle geportretteerde mensen te zien zijn. Eveneens in goed overleg met het Fotomuseum cq curator/conversator Wim van Sinderen werd besloten dat Ernst er drie personen uit zou lichten en dat hij van hen een eigentijdse cq huidige fotoreportage zou maken. En dan in documentaire opzet; dus de mensen in beeld brengen zoals ze nu zijn en leven. De fotoreportage die daarvan het resultaat is, is ook te zien bij de expositie.
Ernst, thuis in Pijnacker: “Toen duidelijk werd dat het tot een expositie zou komen van alle geportretteerde mensen, ben ik eerst alle foto’s zodanig gaan bewerken dat er een bepaalde eenheid in kleur zou ontstaan bij de expositie. Tegelijk heb ik ook alle ongerechtigheden, met name stofjes, weggewerkt. Al met al ben ik daar zeker zo’n 150 uur mee bezig geweest.”

Indische herkomst
Doordat ‘de portretten van toen’, onder meer als gevolg van een reportage van Omroep West en bij Omroep Max waar Ernst in optrad, steeds meer begonnen te leven, meldden er zich alsmaar meer mensen die of zichzelf herkenden op een foto of een familielid, vriend of kennis.
Een van de mensen die zich meldde was ‘Lizette’ die vanuit de Auvergne in Frankrijk waar ze al vele jaren woont, naar het tv-programma ‘Tijd voor Max’ zat te kijken en tot haar grote verbazing zichzelf als jong meisje op de foto zag. Lizette is nu 72 jaar en was tien of elf jaar toen ze bij Foto Americain op de foto ging.

Fotoreportage
Lizette werd een van de drie personen waar Ernst een nadere fotoreportage over heeft gemaakt. “Ik heb haar in Frankrijk opgezocht. Ze woont daar heel rustig in haar eentje in een buitenhuis. Het klikte eigenlijk meteen en intussen is zij een goede kennis geworden. Grappig is dat ze precies halverwege Pijnacker en Barcelona woont. De afstand is 1.500 kilometer en Lizette woont op 750 kilometer van Pijnacker én Barcelona. Als ik morgen weer terug rijd naar huis, dan maak ik bij Lizette een tussenstop en reis ik de volgende dag weer verder.”
De andere twee personen die Ernst nader heeft belicht zijn Ellen uit Den Haag en Walter uit Breda. Ook met deze twee is Ernst, gewapend met zijn camera, op stap geweest. Ernst heeft de drie op meerdere dagen bij minimaal drie gelegenheden gefotografeerd.

Walter die van beroep boekhandelaar was/is, is een paar jaar voorbij de zestig en destijds als baby op de foto gezet. Ellen, die administratief werk heeft gedaan en nu heel veel tijd besteedt aan haar kleindochter, is zeventig. Ze was bijna tien toen ze op de foto ging bij Foto Americain. Haar vader was zeeman en kwam maar sporadisch thuis. Het doel van de portretfoto was dan ook: hem laten zien hoe zijn kinderen er intussen uit zagen!

Gedurende het bezig zijn met het project ontdekte Ernst Lalleman dat relatief veel geportretteerde mensen uit Nederlands-Indië afkomstig waren of daar een band mee hadden. Op zich niet zo verwonderlijk. Juist in de jaren na de oorlog en de onafhankelijkheid van Indonesië in 1949 kwamen er heel veel Indische Nederlanders naar ‘ons koude kikkerlandje’ en met name naar Den Haag dat niet voor niets ‘de weduwe van Indië’ werd genoemd. 

Echtheid
Ernst Lalleman is vol van zijn project. Heel bijzonder vindt hij ook de echtheid van de portretten, gemaakt in een totaal andere tijd dan nu.

“Nu is iedereen fotograaf en poseert iedereen de hele dag door. Mensen weten nu veel beter hoe ze zich van hun beste kant moeten laten zien. Toen was het heel bijzonder als je op de foto ging. Je was niet gewend om te poseren en je volgde de aanwijzingen van de fotograaf strikt op. De mensen moesten ook wat langer stilzitten. Die verstilling in veel van die portretten vind ik heel mooi.”

De originele camera die tot 2003 in gebruik is geweest voor het maken van portretten en pasfoto’s, is te zien bij de expositie.

De expositie, waarvoor Studio Renate Boere de vormgeving heeft gedaan, loopt nog tot 24 april en hopelijk kan het Fotomuseum Den Haag zo snel mogelijk weer open. Intussen is Ernst druk met het boek over het project, met alle foto’s en met uiteenlopende verhalen. 

Opmaak en druk
De voormalige Pijnackerse Luvia Pepermans-Brender à Brandis doet de vormgeving van het boek en Grafia verzorgt het drukken. Ernst heeft voor de realisering van het boek een crowdfundingactie lopen via deze site. Als het boek klaar is, komt het bij Boekhandel Van Atten te liggen.
Ernst tot slot: “Het loopt door corona allemaal anders dan gehoopt en gedacht maar ik heb er vertrouwen in dat het bijtijds goed komt en dat heel veel mensen de expositie zullen bezoeken. Het is echt de moeite waard!”