Kolonies blauwalgen en roeipootkreeftje uit de Berkelse plas (foto: Wim van Egmond)
Kolonies blauwalgen en roeipootkreeftje uit de Berkelse plas (foto: Wim van Egmond)

Respect voor blauwalgen

Actueel 990 keer gelezen

Blauwalgen komen regelmatig negatief in het nieuws, omdat ze zwemwater bederven of vissterfte en stank veroorzaken. Maar zonder blauwalgen waren er op aarde waarschijnlijk geen planten geweest en mensen evenmin…

Tijdens mijn biologiestudie heb ik diep respect gekregen voor blauwalgen (Cyanobacteriën). Ze worden tot de bacteriën gerekend, omdat ze geen celkern hebben om hun DNA in op te slaan. Blauwalgen ontstonden naar schatting zo'n 3,5 miljard jaar geleden. Daarmee behoren ze tot de oudste organismen op aarde. Ze ontwikkelden een revolutionaire methode om zonne-energie vast te leggen in suikers: fotosynthese. Daarbij ontstond zuurstof, een gas dat de ontwikkeling van talloze nieuwe organismen mogelijk maakte, waaronder de mens. Daarnaast blijkt dat planten zijn ontstaan dankzij een samenlevingsvorm met blauwalgen.

De bladgroenkorrels in planten zijn van oorsprong blauwalgen. Enkele jaren geleden schepte een IVN natuurgids in opleiding, onder mijn toeziend oog, wat kleine groene balletjes uit het water in het Balijbos bij Nootdorp. Ik wist niet wat het was en ging met de groene balletjes naar Wim van Egmond, om ze onder de microscoop te bekijken. Het bleken slijmballetjes te zijn met daarin vele groene draadjes, die in het midden samenkomen, als bij een pompoen. Wim herkende er meteen blauwalgen in en pakte uit de kast het naslagwerk: 'Das Leben im Wassertropfen'. Daarin staan 82 soorten blauwalgen afgebeeld: van losse cellen tot slijmerige kolonies in velerlei vormen. De kleur varieert per soort: van geelbruin en rood tot diverse tinten groen en blauwgroen. De balletjes leken op een Gloeotrichia soort.

In 2016 schreef Wim een artikel over de ontdekking van blauwalgen door Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723), een lakenhandelaar uit Delft met interesse voor de allerkleinste details. Van Leeuwenhoek vulde in de zomer van 1674 een flesje met water uit het Berkelse meer. Dat bevond zich op de plek waar nu de Groenzoom ligt. Thuis bestudeerde hij het water met zijn zelfgemaakte microscoop en beschreef op 7 september de microscopische levensvormen die hij daarin had aangetroffen. In 1932 veronderstelt een onderzoeker dat één van deze nauwkeurig omschreven levensvormen het kranswier Spirogyra betreft. Lang heeft men dit geloofd, maar Wim en algenkenner Frans Kouwets twijfelden hieraan. Zij tonen overtuigend aan dat Van Leeuwenhoek een blauwalg heeft gezien, en wel een Dolichospermum soort. Deze blauwalg is nog steeds te vinden in de Groenzoom en misschien wel onder de microscoop te zien tijdens de Van Leeuwenhoekdag.

Caroline

Stuur jouw foto
Mail de redactie
Meld een correctie

Uit de krant