Vrouwtje zwartkop in de kronkelwilg
Half januari zitten er drie kleine bruine vogeltjes in onze kronkelknotwilg. Ze zoeken ijverig naar eetbaar klein gedierte en hebben regelmatig iets te pakken.
Door Caroline Elfferich
Sommige mensen noemen kleine bruine vogeltjes 'kbv-tjes' en laten het daarbij. Met paddenstoelen doe ik dat ook en zo zie ik vele 'kbp-tjes', maar als ik een klein bruin vogeltje zie, dan doe ik mijn uiterste best om te achterhalen welke soort het is. Geluid en gedrag helpen daarbij en bovendien weet ik na dertig jaar vogels kijken welke soorten je kunt verwachten op een bepaalde plek en in een bepaalde tijd van het jaar.
Herkennen
De kleine bruine vogels in onze kronkelwilg zijn makkelijk te herkennen. De één draait zich om en blijkt een roodborst te zijn, de tweede is een heggenmus en de derde een vrouwtje zwartkop. De eerste twee zie ik vaak in de tuin, maar nummer drie is een bijzondere verschijning. Vroeger overwinterden er geen zwartkoppen in Nederland, maar tegenwoordig doen ze dat wel. Afgelopen jaren heb ik vrijwel elke winter enkele zwartkoppen gezien in onze tuin. Bij strenge vorst gaan de zwartkoppen die hier blijven misschien dood, maar in zachte winters hebben ze een goede kans om te overleven en besparen ze zich een gevaarlijke vlucht naar het zonnige zuiden.
De naam 'zwartkop' lijkt onlogisch voor een vogel met een bruin petje. De naam verwijst echter naar het zwarte petje van de mannelijke zwartkop, die zich vaker laat zien dan het vrouwtje met haar bruine petje. De veren van het petje kunnen ze opzetten tot een kuifje, maar ze kunnen ook plat op de kop liggen. Zwartkoppen broeden in weelderig struikgewas en zijn niet zeldzaam in Nederland. In de bebouwde kom van Pijnacker hoor ik ze niet vaak, maar in jong bos met veel ondergroei kunnen ze behoorlijk talrijk zijn.
Insecten
In het broedseizoen eten zwartkoppen vooral insecten. In de winter heb ik ze bessen zien eten van bitterzoet en kardinaalsmuts. Ze schijnen ook voedertafels te bezoeken om brood, vet en zaden te eten, maar dat heb ik ze zelf nog niet. Een natuurliefhebber in Delft zag een zwartkop die nectar likte uit de gele bloemen van een mahoniestruik. Deze struiken bloeien in de winter. De vogel had stuifmeel aan de kop en draagt waarschijnlijk bij aan de bestuiving van de bloemen. Vogels die bloemen bestuiven… dan denk ik allereerst aan kolibries in een tropisch bos, maar zwartkoppen doen het misschien ook in de Nederlandse winter.