Topografische en Militaire Kaart

Regio - Mensen zijn al eeuwen gefascineerd door landkaarten. Als je je over een kaart buigt, beland je als het ware in dat landschap. Je droomt weg, en voor je het weet, heeft de atlas je te pakken. Dat wegdromen geldt ook zeker voor een mijlpaal in de Nederlandse cartografiegeschiedenis: de ‘Topografische en Militaire Kaart van het Koningrijk der Nederlanden’ uit 1864. Onlangs verscheen deze als atlas bij uitgeverij 12 Provinciën.

Door Ron Labordus

Het is de eerste keer in de geschiedenis dat de ruim 400 kaarten in een atlas worden uitgebracht. Daarmee zijn de kaarten - na anderhalve eeuw – nu ook voor het grote publiek toegankelijk. De atlas laat zien hoe ons land, en dus ook onze regio, zijn veranderd in de afgelopen 150 jaar. De lezer reist anderhalve eeuw terug in de tijd, en waant zich in het Nederland van toen. Wie de kaarten uit 1864 ziet, wordt geraakt door de schoonheid van het landschap. Wat opvalt is de ruimte, de beslotenheid van de dorpen en steden, en de natuur die vaak nog helemaal vrij spel heeft.

Luchtfoto-opname

De informatie op de kaarten is onder andere gebaseerd op gedetailleerde kadastrale kaarten, met een schaal van slechts 1:2.500. Bovendien moesten de Topografische en Miltaire kaarten in zwart-wit worden gedrukt want kleurendruk bestond toen nog niet. Hierdoor was het nodig een enorme hoeveelheid kaartsymbolen te gebruiken. Dit maakt de cartografische weergave van het terrein, de dorpen en steden en het landgebruik zo compleet en karakteristiek dat men bijna kan spreken van een ‘luchtfoto-opname’ van de 19e eeuw. De kaartserie kreeg veel lof door haar fraaie vormgeving, volledigheid en betrouwbaarheid. De ‘Topografische en Militaire Kaart van het Koningrijk der Nederlanden’ is door haar schaal (1: 50.000) en gedetailleerde weergave bij uitstek de bron van informatie voor de bestudering van het 19-eeuwse, pré-industriële Nederlandse landschap, en voor wetenschappelijk onderzoek. Vooral sinds 1960, toen er meer en meer aandacht kwam voor het milieu en het behoud van oude landschappen en historische plaatsen.

Oorspronkelijke kaarten gevierendeeld

De ‘Topografische en Militaire Kaart van het Koningrijk der Nederlanden’ bestond oorspronkelijk uit 62 zeer grote kaarten. Om ze in een atlas uit te kunnen geven, zijn de kaarten in vieren gedeeld. Het formaat van de atlas is 23 x 32 cm. Iedere kaart beslaat een gebied van 10 bij 15 kilometer. De uitgave is genaaid en gebonden. Totaal aantal pagina’s: 448. De atlas kost tot en met 15 augustus 39 euro. Na deze actie is de prijs 49 euro. Voor meer informatie: www.12prov.nl